Belediye Şirketleri Kamu İdaresi Sayılır mı? Hurda Satışında Takdir Yetkisi Tartışması

Kararın Künyesi:

• Mahkeme: Danıştay 13. Daire
• Esas No: 2021/2023
• Karar No: 2021/2406
• Mahkemesi: … İdare Mahkemesi
• Dava Türü: İhalenin iptali ve hurda satışının zorunlu devri
• Karar Tarihi: 23/06/2021

Uyuşmazlık Konusu:

Davalı belediye şirketi, 336.000 kg hurda malzemeyi ihaleyle üçüncü kişilere satmak istemiştir. Davacı ise bu hurdaların satış suretiyle Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na (MKEK) devredilmesi gerektiğini iddia ederek ihalenin iptali ve satışın zorunlu devri talebiyle dava açmıştır. İlk derece mahkemesi ihalenin iptali yönünde karar vermiş, belediye şirketi ise bu kararın hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle temyiz yoluna başvurmuştur.

Tarafların Argümanları:

Davalı Belediye Şirketinin İddiaları:

• Belediye şirketleri özel hukuk tüzel kişisidir, Türk Ticaret Kanunu’na tabidir ve anonim şirket statüsündedir.
• Özel hukuk hükümlerine tabi olduklarından, ticari bir işletme gibi hareket edebilir ve mülkiyetlerindeki hurdaları üçüncü kişilere satabilirler.
• Bu nedenle, MKEK’e satış zorunluluğu bulunmamaktadır ve dava idari yargının değil, adli yargının konusudur.

Davacı Kurumun İddiaları:

• Belediye şirketleri özel hukuk tüzel kişisi olsa da, kamu hizmeti yürütmeleri nedeniyle “idare” sayılır.
• Belediyeye ait bir şirketin mülkiyetindeki hurdalar, kamu varlığı niteliğinde olup MKEK’e devredilmelidir.
• Bu tür işlemler için belediye şirketinin takdir yetkisi bulunmamaktadır, satış hukuka aykırıdır.

Mahkemelerin Değerlendirmesi:

1. İlk Derece Mahkemesi:
   • Belediye şirketleri, özel hukuk tüzel kişisi olmalarına rağmen, kamu hizmeti yürütmektedir ve “idare” sayılır.
   • Belediye şirketlerinin mülkiyetinde bulunan hurdalar, kamu varlığı kapsamında olup MKEK’e devredilmelidir.
   • Bu sebeple, belediye şirketinin yaptığı ihalenin iptali gereklidir.
2. Danıştay 13. Daire:
   • Belediye şirketleri, belediyenin denetimi altında olduğundan ve kamu hizmeti yürüttüğünden idare hukuku kurallarına tabidir.
   • Bu nedenle, belediye şirketleri ticari bir işletme gibi hareket edemez ve belirli kamu kurumlarına satış yapma zorunluluğuna tabidir.
   • Davalının ileri sürdüğü özel hukuk hükümlerine tabi olma argümanı, kamu hizmeti yürütülen durumlarda geçerli değildir.
   • İlk derece mahkemesi kararı hukuka uygundur ve bozulmasını gerektiren bir neden bulunmamaktadır.

Kararın Sonucu:

• Davalı belediye şirketinin temyiz istemi reddedilmiştir.
• İhalenin iptali yönündeki ilk derece mahkemesi kararı onanmıştır.
• Belediye şirketleri, kamu hizmeti yürütmeleri nedeniyle “idare” olarak kabul edilmiştir ve ticari bir şirket gibi serbest şekilde hurda satışı yapamayacaklarına karar verilmiştir.

Kararın Etkileri ve Öneriler:

• Belediye şirketleri, her ne kadar özel hukuk tüzel kişisi olsa da, kamu hizmeti yürüttükleri sürece idari kurallara tabi olacaklardır.
• Belediye şirketlerine ait taşınır malların satışında, kamu yararı gözetilmeli ve ilgili kamu kurumlarına öncelik tanınmalıdır.
• Özel şirket statüsünde faaliyet gösteren belediye iştirakleri, kamu tüzel kişiliğine benzer şekilde hareket etmek zorundadır.
• Bu karar, belediye şirketlerinin ticari serbestliğini sınırlandırıcı bir emsal oluşturmaktadır ve benzer uyuşmazlıklarda yol gösterici olacaktır.

Bu karar, belediye şirketlerinin özel hukuk tüzel kişisi olsalar bile kamu hizmeti yürüttüklerinde “idare” olarak değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyarak, belediye iştiraklerinin faaliyetlerini sınırlayan önemli bir içtihat oluşturmuştur.